Nowy cmentarz na Służewie – Miejsce Pamięci i Historii na Mokotowie.

Cmentarze od wieków pełnią rolę nie tylko miejsc pochówku, lecz także niezwykłych skarbnic historii, opowieści o życiu oraz miejsc refleksji nad przemijaniem i znaczeniem pamięci. Jednym z takich miejsc jest Cmentarz na Służewie – zwany Nowym, usytuowany przy ulicy Wałbrzyskiej w Warszawie. To nie tylko przestrzeń poświęcona spoczynkowi Zmarłych, lecz także bogaty zbiór narracji o ludziach, wydarzeniach i kulturze, które ukształtowały ducha miasta i jego mieszkańców. Artykuł „Cmentarz na Służewie – Wszystko o cmentarzu na Wałbrzyskiej” zaprasza do głębszego zrozumienia tego wyjątkowego miejsca oraz jego roli jako istotnego elementu tkanki warszawskiej historii i tożsamości. Przyjrzymy się zarówno architekturze i symbolice nagrobków, jak i postaciom, które spoczywają na tym cmentarzu, by odkryć historie nie tylko ich życia, lecz także samej Warszawy.

Cmentarz Służewski przeznaczony jest głównie do pochówku osób wyznania rzymskokatolickiego. Jest wciąż czynnym cmentarzem, co oznacza, że nadal przyjmuje pochówki. Posiada on powierzchnię wynoszącą 4 hektary. Odpowiedzialność za zarządzanie cmentarzem spoczywa na parafii św. Katarzyny w Warszawie, która dba o jego utrzymanie i funkcjonowanie.

 

Cmentarz na Służewie – Historia nekropolii

Cmentarz został założony w 1900 r., co czyni go jedną ze starszych nekropolii w Warszawie. Dla porównania, Cmentarz Północny na Wólce Węglowej został otwarty w 1973 roku, a Cmentarz Wolski w 1854, a więc jedynie 6 lat wcześniej.

Historia cmentarzy jest równocześnie historią miast, społeczności oraz kultury. Cmentarz na Służewie, zlokalizowany przy ulicy Wałbrzyskiej w Warszawie, nie jest wyjątkiem. Jego korzenie sięgają daleko w przeszłość, a rozwój nekropolii odzwierciedla zmiany społeczne, religijne i architektoniczne, jakie zachodziły w stolicy Polski.

Pierwotnie tereny cmentarza stanowiły część wsi Służew, która istniała już od średniowiecza. To malownicze i spokojne miejsce było pierwotnie miejscem pochówku dla lokalnej społeczności wiejskiej. Jednak wraz z rozwojem Warszawy i przyrostem ludności w XIX wieku, potrzeba nowych przestrzeni cmentarnych stawała się coraz bardziej pilna.

W okresie od 1900 do 1903 roku, wraz z dynamicznym rozwojem dzielnicy Służew, zrodziła się idea stworzenia Nowego Cmentarza Służewskiego. To była reakcja na potrzebę dostarczenia godnych miejsc pochówku dla mieszkańców tego obszaru. W początkowej fazie swojego istnienia, nekropolia miała zaspokoić potrzeby mieszkańców Mokotowa oraz Służewa, jednak w miarę upływu czasu stała się ona jednym z największych i najważniejszych cmentarzy w całej Warszawie.

Projekt architektoniczny Cmentarza Służewskiego powierzono doświadczonemu architektowi Stanisławowi Płonkowskiemu. Jego koncepcja zakładała stworzenie przestrzeni, która nie tylko by spełniała funkcję pochówkową, ale również miała znaczenie kulturalne i historyczne. Przyjęcie formy cmentarza komunalnego, gdzie miejsca pochówku były przydzielane przez władze miejskie, podkreślało ideę równości i wspólnoty w wiecznym spoczynku.

Niezwykle istotnym momentem w historii Cmentarza Służewskiego było rozszerzenie obszaru w 1955 roku. Wtedy to teren nekropolii został powiększony, aby pomieścić rosnącą liczbę pochówków. Jednak to nie tylko przestrzeń się zmieniała – cmentarz odgrywał aktywną rolę w dokumentowaniu i upamiętnianiu ważnych wydarzeń. W 1955 roku na jego obszarze znalazło się miejsce dla ofiar represji komunistycznych. Pochówki te były wynikiem przeniesienia szczątków z innych miejsc w Warszawie, co podkreślało rolę cmentarza jako symbolicznego punktu zgromadzenia i refleksji nad historią Polski.

Nowy Cmentarz Służewski nie tylko zapisał się w krajobrazie miasta, ale również w pamięci społeczności. To nie tylko miejsce, w którym spoczywają ciała zmarłych, ale także przestrzeń, która opowiada wiele historii o przemijaniu, życiu oraz tożsamości Warszawy. Jego architektura, pochówki i długa historia stawiają go w centrum kultury i pamięci miasta.

W ciągu lat Cmentarz na Służewie stał się nie tylko miejscem pochówku, ale również ważnym punktem odniesienia dla historii Warszawy. Podczas okresu międzywojennego i po II wojnie światowej, cmentarz był świadkiem dramatycznych wydarzeń związanych z życiem miasta. Na jego terenie spoczywają ofiary wojny, powstań i innych tragicznych epizodów w dziejach Polski.

 

Groby z I i II Wojny Światowej na Cmentarzu Służewskim

Na Nowym Cmentarzu Służewskim  spoczywają m.in. żołnierze, którzy stracili życie w okolicach Warszawy w 1914 roku, a także (w tym samym miejscu) żołnierze, którzy polegli w trakcie II wojny światowej. Znajduje się tu 1717 ofiar kampanii wrześniowej, co jest uwiecznione na tablicy oznaczonej jako Cmentarz wojenny. W kwaterze A spoczywa 493 zidentyfikowanych i 1224 niezidentyfikowanych żołnierzy Wojska Polskiego oraz cywilnych ofiar nalotów i bombardowań Warszawy, broniącej się w 1939 roku. Na tym terenie znajdują się również mogiły 82 powstańców warszawskich związanych z Pułkiem „Baszta”. Pamiątkowy napis na tablicy w kwaterze B upamiętnia 39 zidentyfikowanych i 43 niezidentyfikowanych żołnierzy Armii Krajowej z pułku „Baszta”, którzy zginęli podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku.

 

Ofiary terroru komunistycznego na Cmentarzu Służewskim

Na obszarze, który został włączony w granice cmentarza w latach 60. lub być może także na sąsiadującym terenie, który wcześniej służył jako parking, w okresie od 1944 do 1956 roku, w tajemnicy chowano bezimiennie ofiary represji komunistycznych. Konkretne miejsca tajnych pochówków, które miały miejsce w okresie od 1944 do 1954 roku, nie są dokładnie znane i prawdopodobnie są one rozproszone od cmentarza przy ul. Wałbrzyskiej przez Służew nad Dolinką aż do terenów Wyścigów, a nawet w kierunku pasów lotniska Okęcie. Liczba tych pochówków nie została precyzyjnie zarejestrowana, chociaż szacunki mówią o kilku tysiącach ofiar represji. W miejscu, gdzie mostek prowadzi ulicę Nowoursynowską nad Potokiem Służewieckim, umieszczony jest metalowy krzyż bez żadnej identyfikacji.

 

Architektura i Groby na Cmentarzu Służewskim przy ul. Wałbrzyskiej

Cmentarz Służewski przy ul. Wałbrzyskiej w Warszawie to nie tylko miejsce pamięci i spoczynku, lecz także przestrzeń, gdzie architektura i groby tworzą niezwykłą mozaikę, opowiadającą historie o ludziach, ich życiu i przemijaniu. Przekraczając bramy cmentarza, od razu można dostrzec zróżnicowanie form nagrobków oraz piękno architektonicznych detali, które kształtują charakter tego miejsca.

Architektura nagrobków na Cmentarzu Służewskim przy ul. Wałbrzyskiej obejmuje szeroki zakres stylów i form wyrazu. Rozciąga się tu cała gama od tradycyjnych, ozdobnych nagrobków po minimalistyczne, nowoczesne projekty. To miejsce, gdzie przeszłość i teraźniejszość współistnieją w harmonii architektonicznych linii i zdobień. Grobowce o różnych wysokościach, kształtach i materiałach wykorzystanych do ich budowy tworzą niezwykły pejzaż pamięci.

Groby na Cmentarzu Służewskim stanowią nie tylko miejsce spoczynku, ale także wyraz osobistej historii każdego Zmarłego. Począwszy od prostych, skromnych nagrobków, które podkreślają powagę i prostotę życia, po bardziej pompatyczne konstrukcje, które wyrażają chwałę i znaczenie osoby Zmarłej w społeczności. Wszystkie one stanowią odzwierciedlenie kulturowego i indywidualnego dziedzictwa Zmarłych oraz wyraz miłości i tęsknoty ze strony ich bliskich.

Nowy Cmentarz Służewski ten pełni funkcję nie tylko przestrzeni pochówku, ale również dziedzictwa kulturowego i artystycznego. To unikalne miejsce, gdzie architektura i groby układają się w mozaikę historii, tworząc spójną opowieść o Warszawie, jej mieszkańcach i ich wkładzie w rozwój miasta. Przechadzając się między grobami na Cmentarzu Służewskim, można zbliżyć się do wielu aspektów ludzkiego życia, wartości i symboliki, które kształtują to miejsce w sposób niezwykły i głęboki.

 

Znane osoby spoczywające na Nowym Cmentarzu Służewskim

Oto kilka znanych lub zasłużonych osób, których groby znajdują się na Cmentarzu Służewieckim w Warszawie.

• Piotr Szumowski (1897–1996) − poseł na Sejm IV i V kadencji (1935–1939)
• Wacław Tarasewicz (1913–1989) − kynolog, doc. dr hab.
• Eugeniusz Waszczuk (1924–2012) – dziennikarz
• Jerzy Ważny (1927–2010) − technolog drewna, prof. SGGW, członek PAN
• Witold Wirpsza (1913–1985) – poeta
• Zdzisław Winiarczyk (1933–2001) − aktor
• Elżbieta Wittczak-Ploch (1942–1991) − dr hab nauk medycznych
• Jerzy Wojnar (1930–2005) – inżynier, pilot szybowcowy, saneczkarz
• Janusz Wójcik (1953–2017) – polski trener piłkarski, selekcjoner reprezentacji Polski
• Alfons Zielonko (1907–1999) − prof. architektury krajobrazu, prorektor SGGW
• Stefan Ziętowski (1917–2008) – publicysta
• Jerzy Antoni Żurański (1935–2017) – polski specjalista w zakresie budownictwa

 

Cmentarz na Służewie – ciekawostki

Oto kilka ciekawostek na temat Cmentarza Służewskiego przy ul. Wałbrzyskiej w Warszawie:

1. Kamienie Nagrobne z Początku XX wieku: Na cmentarzu znajdują się nagrobki pochodzące z początku XX wieku, które przedstawiają ciekawe przykłady sztuki sepulkralnej tamtego okresu. Te pięknie zdobione i rzeźbione kamienie mogą opowiadać o gustach i stylach epoki.

2. Pomniki Powstańcze: Cmentarz Służewski ma swoje miejsce w historii powstania warszawskiego. Na terenie cmentarza znajdują się groby i pomniki poświęcone powstańcom warszawskim, co stanowi istotny element upamiętnienia i pamięci o tamtych tragicznych wydarzeniach.

3. Tablice Upamiętniające Represje: Na cmentarzu znajdują się tablice i miejsca upamiętniające ofiary represji komunistycznych, które zginęły w latach powojennych. To miejsce refleksji nad historycznym kontekstem Polski po II wojnie światowej.

W rogu cmentarza tuż przy murze w pobliżu miejsca prawdopodobnego pochówku ofiar jest drewniany krzyż z tabliczką: PRZECHODNIU POCHYL CZOŁO WSTRZYMAJ KROK NA CHWILĘ. TU KAŻDA GRUDKA ZIEMI KRWIĄ MĘCZEŃSKĄ BROCZY. TO JEST SŁUŻEWIEC. TO NASZE TERMOPILE. TU LEŻĄ CI CO CHCIELI BÓJ DO KOŃCA TOCZYĆ. NIE ODPROWADZAŁ NAS KONDUKT POGRZEBOWY. NIKT NIE MIAŁ HONOROWEJ SALWY ANI WIEŃCA. W MOKOTOWSKIM WIĘZIENIU STRZAŁ W TYŁ GŁOWY A POTEM MAŁY KUCYK WIÓZŁ NAS NA SŁUŻEWIEC. Pamięci Ofiar reżimu komunistycznego bezprawnie skazanych i zamordowanych w latach 40 i 50. potajemnie pochowanych na tym cmentarzu. Tablica tej samej treści znajduje się także na pomniku ofiar stalinizmu przy klasztorze Dominikanów.

4. Symbolika i Dekoracje: Nagrobki na cmentarzu często zawierają głęboką symbolikę, od religijnych motywów po odniesienia do zainteresowań i pasji zmarłych. Dekoracje mogą być nie tylko piękne wizualnie, ale także przekazywać bogate znaczenia.

5. Ślady Historii: Cmentarz Służewski jest miejscem, które świadczy o historii Warszawy i Polski. Groby żołnierzy poległych w różnych konfliktach oraz ofiary represji komunistycznych ukazują losy i dramaty ludzi żyjących w burzliwych czasach.

6. Miejsce Spokoju w Sercu Miasta: Mimo że cmentarz znajduje się w centrum miasta, to stanowi oazę spokoju, w której można odpocząć od zgiełku miejskiego życia i zatrzymać się na chwilę refleksji.

7. Wydarzenia Kulturalne: Cmentarz Służewski od czasu do czasu organizuje wydarzenia kulturalne, takie jak wystawy fotograficzne, spacery historyczne czy spotkania poświęcone tematom związanym z historią Warszawy.

 

Cmentarz Służewski – lokalizacja i kontakt

Cmentarz Służewski jest usytuowany w zachodniej części dzielnicy Mokotów, w okolicy ul. Wałbrzyskiej. Bezpośrednio przy cmentarzu przebiega ulica Wałbrzyska, co ułatwia dostęp do niego zarówno komunikacją samochodową, jak i komunikacją publiczną.

Jeśli patrzymy na mapę, cmentarz znajduje się między ulicą Wałbrzyską a ulicą Nowoursynowską. Jest to obszar zielony, otoczony drzewami i zielenią, co nadaje mu spokojny charakter. W pobliżu znajdują się również inne istotne punkty, takie jak osiedla mieszkaniowe, sklepy oraz inne instytucje.

Dla osób podróżujących komunikacją publiczną, istnieją przystanki autobusowe i tramwajowe w bliskiej odległości od cmentarza, co ułatwia dotarcie na miejsce.

 

Nowy Cmentarz Służewski – Mokotów

ul. Wałbrzyska
02-739 Warszawa

Zarząd Cmentarzy Służewskich

ul. Fosa 17, 02-768 Warszawa
tel. 22 847 63 58

Zakład Pogrzebowy działający na Mokotowie, przy cmentarzu Służewskim

 

Sprawdź także pozostałe kompendia wiedzy o Warszawskich Nekropoliach:

Cmentarz Wolski – Warszawa, Wola – historia, dane, ciekawostki

Cmentarz Północny na Wólce Węglowej: Miejsce Pamięci i Historii

Cmentarz Wojskowy na Powązkach – Powązki Wojskowe

Cmentarz prawosławny w Warszawie: wszystko o Cmentarzu Prawosławnym na Woli

Cmentarz Wawrzyszewski – wszystko o cmentarzu Wawrzyszewskim na Bielanach