Cmentarz Wolski w Warszawie, obok Cmentarza Północnego na Wólce Węglowej jest jednym z największych i najstarszych cmentarzy w stolicy. Został założony w 1854 roku i zajmuje powierzchnię ponad 30 hektarów. Na cmentarzu pochowanych jest wiele znanych osób, w tym pisarze, kompozytorzy, aktorzy, naukowcy i politycy. Cmentarz Wolski jest również miejscem pamięci o wielu wybitnych Polakach, którzy zginęli w czasie II wojny światowej.
Cmentarz Wolski to miejsce o bogatej historii i kulturze. Jest to miejsce, w którym można się zadumać nad życiem i śmiercią, a także poznać historię Polski. Cmentarz Wolski to również miejsce piękna i wszechobecnej zieleni. To nekropolia, w której można się wyciszyć i odpocząć od codziennego zgiełku.
W tym artykule dowiesz się więcej o Cmentarzu Wolskim. Przeczytasz o jego historii, zabytkach i wybitnych osobach, które są tam pochowane. Dowiesz się również o ciekawostkach związanych z cmentarzem – zapraszamy do lektury.
Czego się dowiesz w tym artykule?
Historia Cmentarza Wolskiego – Początki i założenie cmentarza
Cmentarz Wolski został założony w 1854 roku jako parafialne miejsce pochówku dla mieszkańców Woli (tzw. Księża Wólka), ówczesnej wsi położonej na zachodnich obrzeżach Warszawy. Powstał w odpowiedzi na rosnącą liczbę ludności i potrzebę wyznaczenia dedykowanego obszaru na cmentarz.
Rozwój cmentarza Wolskiego
Wraz z upływem lat i rozwojem Woli, Cmentarz Wolski sukcesywnie się powiększał. Kolejni mieszkańcy Woli i okolic wybierali to miejsce na swoje wieczne spoczywanie. W XIX wieku nastąpił znaczny rozwój cmentarza, m.in. dzięki wprowadzeniu nowych sektorów, rozplanowaniu alei i ulokowaniu kaplic.
Restytucja po zniszczeniach wojennych
Cmentarz Wolski w Warszawie był miejscem walk podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Cmentarz ten był jednym z głównych punktów obrony powstańców w Woli. Niemcy zbombardowali cmentarz i zabili wielu powstańców w sierpniu 1994 roku.
Cmentarz Wolski nie uniknął zniszczeń podczas II wojny światowej. W czasie walk o Warszawę w 1944 roku wiele nagrobków i kaplic zostało zniszczonych. Po wojnie rozpoczęto odbudowę cmentarza, przywracając mu jego pierwotny charakter i godność.
Cmentarz Wolski jest dziś miejscem pamięci o Powstaniu Warszawskim – zwłaszcza o wyjątkowo tragicznych losach dzielnicy Wola. Na cmentarzu znajduje się wiele pomników i tablic upamiętniających powstańców. W 1989 roku na cmentarzu otwarto Muzeum Powstania Warszawskiego. Muzeum mieści się w dawnej szkole na terenie cmentarza.
Cmentarz Wolski jest symbolem walki o niepodległość Polski. Jest to miejsce, w którym pochowani są Powstańcy Warszawscy, którzy zginęli w obronie ojczyzny.
Miejsce pamięci narodowej nie tylko z czasów wojny
Cmentarz Wolski, ze względu na liczne groby i pomniki poświęcone bohaterom narodowym i ofiarom wojen, stał się ważnym miejscem pamięci narodowej. Szczególnie w okresie komunistycznym, gdy historia była politycznie kontrolowana, cmentarz pełnił rolę symboliczną, przypominając o walce i poświęceniu polskiego społeczeństwa.
Cmentarz Wolski dzisiaj
Obecnie Cmentarz Wolski jest czynnym miejscem pochówku oraz miejscem kultu i pamięci Zmarłych. Jego znaczenie jako ważnego składnika dziedzictwa kulturowego Warszawy jest doceniane. Przeprowadzane są prace konserwatorskie, aby zachować zabytkowe nagrobki i poprawić infrastrukturę cmentarza.
Architektura i charakterystyka Cmentarza Wolskiego
Cmentarz Wolski wyróżnia się swoją architekturą i charakterystyką, które nadają mu unikalny wygląd i atmosferę. Oto kilka istotnych cech dotyczących architektury i charakteru Cmentarza Wolskiego:
Układ przestrzenny i podział na sektory: Cmentarz Wolski został zaprojektowany w układzie regularnej siatki uliczek, które tworzą proste aleje. Cały teren cmentarza został podzielony na sektory, zazwyczaj przypisane do różnych parafii lub wyznań religijnych. Taki podział ułatwia nawigację i lokalizację grobów na cmentarzu.
Zabytkowe nagrobki i ich wartość artystyczna: Cmentarz Wolski jest bogaty w zabytkowe nagrobki, które stanowią cenne świadectwo sztuki sepulkralnej. Można tu znaleźć różnorodne style nagrobków, od neoklasycystycznych po secesyjne i modernistyczne. Często są one ozdobione rzeźbami, ornamentami i inskrypcjami, które mają wartość artystyczną i historyczną.
Aleje, kaplice i inne elementy architektoniczne: Cmentarz Wolski jest przecięty wieloma alejami, które prowadzą do różnych sektorów i grobów. Aleje te są często obsadzone drzewami i krzewami, tworząc atmosferę spokoju i kontemplacji. Na terenie cmentarza znajdują się również kaplice i mauzolea, które są miejscami modlitwy i ceremonii pogrzebowych.
Tereny zielone i krajobrazowe: Cmentarz Wolski cechuje się obfitością zieleni, przypominając park. Tereny zielone wokół grobów, takie jak trawniki, kwietniki i drzewa, tworzą spokojne otoczenie i sprzyjają refleksji. Cmentarz stanowi również ważny ekosystem dla różnorodnych gatunków roślin i zwierząt.
Pamiątki i symboliczne elementy: Na Cmentarzu Wolskim można znaleźć liczne symboliczne elementy, takie jak krzyże, płaskorzeźby, kolumny czy rzeźby aniołów. Wiele z nich ma charakter religijny i pełnią rolę pamiątkową, wyrażając wiarę i nadzieję związane z życiem wiecznym.
Znane groby i postaci pochowane na Cmentarzu Wolskim
Cmentarz Wolski jest miejscem wiecznego spoczynku wielu znanych postaci z różnych dziedzin życia. Oto 10 przykładów znanych i zasłużonych osób pochowanych na Cmentarzu Wolskim:
- Stanisław Terlecki (1955–2017) – polski piłkarz
- Jerzy Narbutt (1925–2011) – poeta, prozaik i felietonista
- Jan Kryst ps. „Alan” (1922–1943) – żołnierz Armii Krajowej
- Leonard Jakubowski (1922–2012) – piosenkarz
- Wiesław Drzewicz (1927–1996) – aktor
- Edmund Fidler (1907–1999) – aktor
- Mikołaj Bałysz ps. „Zagłoba” (1906–1974) – żołnierz AK, dowódca 2 kompanii Zgrupowania Gromada, kawaler Virtuti Militari
- Wojciech Alaborski (1941–2009) – aktor
- Władysław Ruchowski (1905–1973) – żołnierz I Dywizji Pancernej gen. Maczka, odznaczony Krzyżem Walecznych, Francuskim Grosdeger, oraz odznaczeniami brytyjskimi i belgijskimi
- Walenty Sieczko (1887–1957) – działacz niepodległościowy, więzień X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
Na Cmentarzu Wolskim mieszą się także zbiorowe mogiły:
- Zbiorowy grób ofiar rzezi Woli z domów przy ul. Wolskiej 102, 104, 105, 107
- Zbiorowy grób Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego zamordowanych podczas rzezi Woli w Szpitalu św. Łazarza 5 sierpnia 1944 roku.
Współczesne wyzwania i przyszłość Cmentarza Wolskiego
Cmentarz Wolski, podobnie jak wiele innych cmentarzy, stoi w obliczu współczesnych wyzwań, a jego przyszłość zależy od podejmowanych przez władzę miasta i kościoła działań. Zawiera wiele zabytkowych nagrobków i kaplic, które wymagają regularnej konserwacji i dbałości o ich stan techniczny. Konieczne jest ścisłe monitorowanie, renowacja i konserwacja tych obiektów, aby zachować ich wartość artystyczną i historyczną. Społeczność zmienia się, a wraz z nią ewoluują potrzeby związane z cmentarzami. W przyszłości istotne będzie dostosowanie Cmentarza Wolskiego do nowych trendów i oczekiwań społecznych. Może to obejmować dostępność dla osób niepełnosprawnych, tworzenie przestrzeni rekreacyjnych czy miejsca spotkań i działań społecznych. Istnieją różne planowane inwestycje i projekty, które mają na celu rozwój Cmentarza Wolskiego. Na cmentarzu pochowanych jest ponad 100 tysięcy osób. Cmentarz osiągnął swoją maksymalną pojemność.
Cmentarz Wolski jest ważnym dziedzictwem kulturowym, które wymaga ochrony i pielęgnacji. Współpraca z organizacjami zajmującymi się ochroną dziedzictwa, takimi jak służby konserwatorskie czy stowarzyszenia opieki nad cmentarzami, jest kluczowa dla zachowania autentyczności i wartości tego miejsca. Współczesne wyzwania związane z ochroną środowiska naturalnego stawiają przed cmentarzami nowe zadania. Cmentarz Wolski może dążyć do zrównoważonego rozwoju, np. poprzez wprowadzenie zielonych rozwiązań, takich jak odzysk energii, segregacja odpadów czy ochrona bioróżnorodności.
Cmentarz Wolski w Warszawie – ciekawostki
Na nekropolii można zauważyć liczne koty, które nierzadko wylegują się na nagrobkach. W przeszłości można było zobaczyć porzucony samochód przy wejściu, który służył jako miejsce noclegu dla kotów. Obecność tych zwierząt jest różnie odbierana przez ludzi – niektórzy cenią ich towarzystwo, podczas gdy inni są zirytowani obecnością tej kociej populacji. W roku 2013 na terenie nekropolii przebywało około 30 kotów. Opieką nad nimi zajmują się wolontariusze, którzy zapewniają im budki oraz regularne karmienie.
Dzięki inicjatywie Towarzystwa Przyjaciół Woli w 1918 roku na terenie nekropolii został postawiony pierwszy pomnik upamiętniający Polaków, którzy zginęli podczas I wojny światowej. Ten pomnik, będący prostym obeliskiem, był pierwszym tego rodzaju w Warszawie. Fundusze na jego budowę zostały zebrane przez mieszkańców Woli. Na nowej tablicy pamiątkowej umieszczonej na pomniku widnieje napis: „Ku czci Polaków poległych w I wojnie światowej 1914-1918”. Oprócz tego, na boku pomnika zachowano starszą tablicę, która głosi: „Pamięci Braciom Polakom poległym za Ojczyznę w wojnie wszechświatowej 1914-1918”.
Do roku 1919 na cmentarzu funkcję zarządcy pełniła świecka administracja. W okresie międzywojennym układ przestrzenny nekropolii nie uległ zmianie. Fragment terenu, dołączony w 1899 roku, nie został jeszcze odpowiednio zagospodarowany w 1922 roku. W tamtym czasie cmentarz był niezwykle zaniedbany, porośnięty chwastami. Miejscowa ludność katolicka wypasała tam krowy, podczas gdy osoby wyznania żydowskiego wyprowadzały tam kozy. Stał się również miejscem spotkań dla miejscowych wandali i łobuzów.
Cmentarz Wolski osiągnął swoją maksymalną pojemność i jest obecnie przepełniony. Od połowy lat 80. XX wieku nie jest wykonywane tu żadne nowe groby. Pochówki odbywają się jedynie w istniejących grobach rodzinnych.
Obecnie na cmentarzu Wolskim, aby uzyskać prawo do wybudowania grobowca dla dwóch osób, konieczne jest zapłacenie kwoty 14 000 złotych. Natomiast prawo do grobowca z trzema miejscami można nabyć za 20 000 złotych, a dla czterech osób za 22 000 złotych.
Cmentarz Wolski – dane kontaktowe i dojazd
Cmentarz Wolski jest cmentarzem katolickim.
Dyrektor – ks. Zenon Trzaskowski
Kancelaria Cmentarza czynna w godz.
pn. – pt. 8:00 – 15:00
Bramy Cmentarza są otwarte:
od 1 kwietnia do 31 sierpnia 7:00 do 20:00
od 1 września do 30 września 7:00 do 19:00
od 1 października do 31 marca 7:00 do 17:00
Wjazd samochodem na teren Cmentarza jest zabroniony.
Istnieje możliwość udostępnienia melexa dla osób niepełnosprawnych i starszych.
Adres:
ul. Wolska 180/182
01-258 Warszawa
tel. (22) 836 83 47
nr konta 46 2490 0005 0000 4530 1767 0326
e-mail: biuro@cmentarzwolski.warszawa.pl
Oficjalna strona cmentarza Wolskiego: http://www.cmentarzwolski.warszawa.pl/
Zakład Pogrzebowy operujący przy Cmentarzu Wolskim
Cmentarz Wolski na mapie Google
Sprawdź także pozostałe kompendia wiedzy o Warszawskich Nekropoliach:
Cmentarz Wojskowy na Powązkach – Wszystko o Powązkach Wojskowych
Cmentarz Północny na Wólce Węglowej: Miejsce Pamięci i Historii
Cmentarz na Służewie – wszystko o nowym cmentarzu na Wałbrzyskiej
Cmentarz prawosławny w Warszawie: wszystko o Cmentarzu Prawosławnym na Woli
Cmentarz Wawrzyszewski – wszystko o cmentarzu Wawrzyszewskim na Bielanach