Cmentarz Wawrzyszewski, położony na warszawskich Bielanach, jest miejscem o wyjątkowej historii i charakterze. Jego początki sięgają czasów, kiedy służył jako wiejski cmentarzyk dla mieszkańców malowniczego Wawrzyszewa oraz rozwijającej się później Chomiczówki. Obecnie cmentarz Wawrzyszewski rozciąga się na powierzchni 6,5 hektara i charakteryzuje się kształtem zbliżonym do trapezu, co świadczy o jego nimal dwukrotnym powiększeniu. Jako świadek przemian lokalnej społeczności, cmentarz Wawrzyszewski stanowi nie tylko miejsce spoczynku, ale także cenną kapsułę czasu, która pozwala zrozumieć historię i zmiany, jakie przeszła ta część stolicy.

Krótka historia cmentarza Wawrzyszewskiego

 

“Dawny wiejski cmentarzyk, otoczony płotem z chrustu o obwodzie 547 łokci, z bramką i furtką drewnianą od frontu (jak podaje stary spis inwentarza), kilkakrotnie powiększany, stał się dziś nekropolią miejską.” – Jadwiga Młynarczyk, Cmentarz Wawrzyszewski, “Nowa Chomiczówka” nr 9 z 1 listopada 1992

 

Cmentarz Wawrzyszewski, mający swoje korzenie już w pierwszej połowie XIX wieku, przypomina o bogatej i często burzliwej historii tej części Warszawy. Jego najstarszy zachowany grób, należący do „sztabskapitana Konstantego Brzozowskiego z 2 batalionu saperów“, datuje się na rok 1830 r. Śmierć kapitana Brzozowskiego w Wawrzyszewie stanowi jedno z pierwszych świadectw wojskowej obecności w tej lokalizacji, co nadaje cmentarzowi szczególny wymiar historyczny.

Wartości historycznej dodaje również grób Barbary z Chomiczów Jahołkowskiej, której rodzina dała nazwę późniejszej dzielnicy Chomiczówka. Ta osobista historia splata się z większym narracją regionu, uwydatniając lokalne korzenie i zmiany społeczne, jakie zachodziły na przestrzeni lat.

Z czasem cmentarz Wawrzyszewski stał się miejscem pochówku dla wielu przedwojennych mieszkańców Warszawy, a jego rola jako świadka historii wzrosła znacząco w czasie II wojny światowej. Wyróżniającym elementem jest kwatera wojenna, gdzie spoczywa 500 żołnierzy 30 Pułku Strzelców Kaniowskich, którzy zginęli w 1939 roku, broniąc północnych granic Warszawy. Wśród nich znajduje się grób ich dowódcy, majora Bronisława Kamińskiego. Obok tej kwatery pochowani są również bohaterowie września 1939 roku, uczestnicy powstania warszawskiego oraz cywile rozstrzelani przez niemieckiego okupanta.

 

 

Historia cmentarza Wawrzyszewskiego odzwierciedla więc nie tylko lokalną pamięć o zmarłych, ale również szeroko rozumianą historię narodową, łącząc osobiste losy z ogólnonarodowymi wydarzeniami, które ukształtowały współczesną Polskę.

Usytuowany przy wiejskim trakcie prowadzącym do Wólki Węglowej i dalej w kierunku Puszczy Kampinoskiej, ten cmentarz był typowym niewielkim cmentarzem przykościelnym, służącym społecznościom Wawrzyszewa i Chomiczówki. Obydwie osady, które przez dziesięciolecia zachowały podmiejski charakter, zostały włączone do granic Warszawy dopiero w 1951 roku. Mimo to nadal były to obszary pełne niewielkich, zazwyczaj parterowych domów, które były otoczone bujną zielenią.

Cmentarz ten, z każdym kolejnym nagrobkiem, stanowi coraz bogatsze archiwum pamięci, które przetrwało pomimo wielu zmian i wyzwań historycznych.

Charakterystyczny mur cmentarza Wawrzyszewskiego

Cmentarz Wawrzyszewski był pierwotnie otoczony murem, który charakteryzował się wieloma elementami dekoracyjnymi. Projekt tego ogrodzenia był dziełem znanego na świecie architekta, Macieja Nowickiego. Współtworzył go również Stefan Putowski, architekt i urbanista, który był jednym z autorów Planu Generalnego Warszawy. Prace nad projektem muru miały miejsce w latach 1942 – 1943.

Do lat 80-tych XX wieku ogrodzenie to zachowało swoją ozdobną, starannie zaprojektowaną formę. Mimo próśb Tadeusza Baruckiego, aby zachować chociaż część tego dzieła architektonicznego jako element symboliczny, mur został ostatecznie całkowicie rozebrany w latach ’80. Obecnie cmentarz okala zwykłe betonowe ogrodzenie.

 

 

Cmentarz Wawrzyszewski dzisiaj

Cmentarz Wawrzyszewski w dzisiejszych czasach stanowi ważny punkt na mapie warszawskich nekropolii. Zajmujący 6,5 ha teren o nieregularnym kształcie pękatego ostrosłupa z podstawą zwróconą ku ul. Wólczyńskiej, cmentarz wyróżnia się swoją unikalną strukturą urbanistyczną. Dwie główne aleje krzyżują się mniej więcej w centrum, co ułatwia orientację i poruszanie się po tym zróżnicowanym i pofałdowanym terenie. Urok tego miejsca podkreśla bujna roślinność oraz kępy starodrzewu, które otaczają przestrzeń dając cmentarzowi charakter oazy spokoju wśród miejskiego zgiełku.

 

 

Po zapełnieniu się Cmentarza Powązkowskiego, Wawrzyszewski zaczął pełnić rolę głównego miejsca pochówków dla mieszkańców różnych części Warszawy. Chociaż dzisiaj cmentarz ten również jest niemal zapełniony, nadal odgrywa istotną rolę w lokalnej społeczności. Rolę kaplicy cmentarnej przejął kościół św. Marii Magdaleny, położony po przeciwnej stronie ul. Wólczyńskiej. W jego przedsionku znajdują się epitafia z przełomu XIX i XX wieku, w tym dziedziców Powązek Antoniny i Józefa z Werbna Łaszczyńskich, co dodatkowo wzbogaca kulturowe i historyczne znaczenie tego miejsca. Cmentarz Wawrzyszewski dziś nie tylko jest świadkiem historii, ale również miejscem zachowania pamięci o przeszłości Warszawy.

 

Pochowani na Cmentarzu Wawrzyszewskim

Cmentarz Wawrzyszewski w Warszawie jest miejscem spoczynku wielu znanych postaci, które w różnorodny sposób przyczyniły się do historii i kultury Polski. Wśród nich znajdują się zarówno osoby związane z lokalną historią, jak i te o znaczeniu ogólnonarodowym.

Barbara z Chomiczów Jahołkowska to postać znana z tego, że była żoną jednego z założycieli Chomiczówki, a jej rodzina miała znaczący wpływ na rozwój tego obszaru.

Anna Jantar, znana i ceniona piosenkarka, która swoją karierą muzyczną zdobyła serca wielu Polaków, również spoczywa na tym cmentarzu. Jej nagła śmierć w katastrofie lotniczej w 1980 roku wstrząsnęła całym krajem.

Aleksandra Jaroszewicz, wnuczka sławnego kompozytora Stanisława Moniuszki, ma na cmentarzu symboliczny grób, który podkreśla jej rodzinne powiązania z jednym z ojców polskiej muzyki narodowej.

Rajmund Kazimierz Łaszczyński, pseudonim „Łukasz”, był powstańcem warszawskim i kawalerem Orderu Virtuti Militari. Jego postać symbolizuje bohaterstwo i poświęcenie dla kraju podczas jednego z najtrudniejszych okresów w historii Polski.

Cmentarz Wawrzyszewski jest również miejscem, gdzie znajduje się mogiła 500 żołnierzy 30 Pułku Strzelców Kaniowskich, pochowanych w 109 zbiorowych kwaterach. Ponadto, dwa zbiorowe groby mieszczą szczątki 53 żołnierzy, którzy zginęli podczas Powstania Warszawskiego. Te mogiły stanowią ważny element pamięci narodowej, przypominając o ofiarach i bohaterstwie tych, którzy walczyli o wolność Polski.

 

Cmentarz Wawrzyszewski w Warszawie – kontakt, zarządca i dojazd

Cmentarz Wawrzyszewski jest zarządzany przez Parafię św. Marii Magdaleny na Wawrzyszewie, co podkreśla bliskie związki tego miejsca z lokalną wspólnotą religijną. Parafia ta, będąca duchowym i administracyjnym centrum dla okolicznych mieszkańców, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu i zarządzaniu cmentarzem, zapewniając, że jest on miejscem godnym i zacisznym, odpowiednim do odpoczynku Zmarłych.

Adres Cmentarza Wawrzyszewskiego:

ul. Wólczyńska 64
01-908 Warszawa
kontakt@swmariamagdalena.pl

Kancelaria Cmentarza Wawrzyszewskiego

Czynna od poniedziałku do piątku w godzinach: 9.00 – 13.00

+48 22 834 57 33

Zakład Pogrzebowy Kalla – Cmentarz Wawrzyszewski

Jeśli rozważasz pochówek bliskiej osoby na Cmentarzu Wawrzyszewskim, skontaktuj się z Zakładem Pogrzebowym Kalla – Bielany. Nasz dom pogrzebowy oferuje kompleksowe usługi pogrzebowe, kremację, sprzedaż trumien i urn oraz może pomóc w organizacji wszystkich aspektów ceremonii, dostosowując je do indywidualnych potrzeb i życzeń.

 

 

Sprawdź także pozostałe kompendia wiedzy o Warszawskich Nekropoliach:

Cmentarz Wolski – Warszawa, Wola – historia, dane, ciekawostki

Cmentarz Północny na Wólce Węglowej: Miejsce Pamięci i Historii

Cmentarz na Służewie – wszystko o nowym cmentarzu na Wałbrzyskiej

Cmentarz prawosławny w Warszawie: wszystko o Cmentarzu Prawosławnym na Woli

Cmentarz Wojskowy na Powązkach – wszystko o Powązkach Wojskowych

Cmentarz w Grabowie – wszystko o nekropolii na Ursynowie

Cmentarz Czerniakowski: historia i informacje o cmentarzu na ul. Powsińskiej

Cmentarz na Wilanowie: historia i informacje o cmentarzu na ul. Wiertniczej

Wszystko o Cmentarzu parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu

Cmentarz w Zerzniu: historia, informacje i ciekawostki o cmentarzu na Wawrze