Cmentarz w Zerzniu – krótka historia nekropolii

Cmentarz w Zerzniu został założony w 1880 roku z inicjatywy ks. Aleksandra Kubina. W miarę upływu lat jego teren ulegał rozbudowie, a do obecnych rozmiarów został prawdopodobnie powiększony na przełomie XIX i XX wieku. W latach 20. XX wieku rozpoczęto proces grodzenia nekropolii, co podkreślało znaczenie tego miejsca dla lokalnej społeczności.

Jesienią 1939 roku, z inicjatywy Izydora Królaka, powstał Tajny Komitet Opieki nad Grobami Poległych, którego zadaniem było przeprowadzenie prac ekshumacyjnych. W ich wyniku na cmentarzu pochowano żołnierzy 13 Dywizji Piechoty, którzy zginęli w dniach 19-20 września 1939 roku. Na ich mogile, jeszcze w trakcie wojny, postawiono pomnik według projektu Seweryna Nirnsztejna i Wiesława Charasiewicza, którzy sami ukrywali się przed Niemcami. Rzeźbę orła, symbolu wolności i odwagi, wieńczącą pomnik, wykonał lokalny artysta Wacław Piotrowski.

W czasie Powstania Warszawskiego, 1 sierpnia 1944 roku, Niemcy aresztowali na terenie cmentarza grupę żołnierzy Armii Krajowej, z których dwóch zostało zastrzelonych na miejscu. Na cmentarzu spoczywają również żołnierze 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, co czyni to miejsce jednym z ważnych punktów pamięci historycznej. Obecne ogrodzenie nekropolii powstało w 1957 roku, podkreślając jego znaczenie dla lokalnej społeczności i oddając hołd poległym.

Architektura i pomniki cmentarza w Zerzniu

Najstarszym zachowanym nagrobkiem jest obecnie grób Mikołaja Wojno, zmarłego w 1893 roku, i Klary z Dąbrowskich Wojno, która zmarła rok później. Wcześniej najstarszym nagrobkiem była mogiła Wandy Guranowskiej, jednak po przebudowie w 2005 roku jej pierwotny charakter uległ zmianie. Warto także wspomnieć o grobie ks. Aleksandra Kubina, założyciela cmentarza, który zmarł w 1896 roku i spoczywa na tej nekropolii.

Jednym z najważniejszych pomników na cmentarzu jest monument upamiętniający obrońców ojczyzny. Został wzniesiony w 1928 roku, w dziesięciolecie odzyskania przez Polskę niepodległości, z inicjatywy lokalnej społeczności. Widnieje na nim napis: “Obrońcom Ojczyzny w dziesięciolecie niepodległości Polski 1928. Parafianie“. Jest to ważny symbol patriotyzmu i lokalnej pamięci o poległych w walce o niepodległość.

Kolejnym istotnym elementem jest zbiorowa mogiła żołnierzy 13 Dywizji Piechoty, którzy walczyli w rejonie Miedzeszyna, Zerznia i Zastowa we wrześniu 1939 roku. Ich ciała zostały ekshumowane i pochowane na cmentarzu z inicjatywy Tajnego Komitetu Opieki Nad Grobami Poległych, założonego przez Izydora Królaka. Na mogile wzniesiono pomnik, którego projekt stworzyli Seweryn Nirnsztejn i Wiesław Charasiewicz, ukrywający się przed okupantem niemieckim. Rzeźbę orła, symbolizującego wolność, wykonał miejscowy artysta Wacław Piotrowski.

Na cmentarzu znajduje się także kwatera poświęcona żołnierzom 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, którzy polegli we wrześniu 1944 roku podczas walk o prawobrzeżną Warszawę. W zbiorowej mogile pochowano 310 polskich żołnierzy, a na grobie postawiono pomnik z napisem: „NN żołnierzom poległym na polu chwały. Rodacy”. Jest to jedno z najważniejszych miejsc pamięci na tej nekropolii, przypominające o heroizmie polskich żołnierzy w walce z okupantem.

Znane osoby pochowane na Cmentarzu w Zerzniu

Cmentarz w Zerzniu to nie tylko miejsce spoczynku bohaterów wojennych, ale także wielu znanych postaci życia publicznego, których działalność miała istotny wpływ na historię i kulturę Polski. Wśród pochowanych na tej nekropolii znajdują się wybitni aktorzy, politycy, architekci, sportowcy oraz żołnierze, którzy zostawili po sobie znaczący ślad.

Jedną z najbardziej znanych postaci pochowanych na cmentarzu jest Helena Grossówna (1904–1994), znakomita aktorka, która zasłynęła ze swoich ról w polskim kinie przedwojennym. Grossówna, znana z talentu aktorskiego i uroku, stała się jedną z najważniejszych postaci kultury polskiej lat 30. XX wieku. Jej grób na cmentarzu w Zerzniu jest miejscem odwiedzin wielu miłośników polskiego kina, którzy chcą oddać hołd jednej z ikon tamtego okresu.

Na cmentarzu spoczywa również Szczepan Bochenek (1868–1939), polityk i poseł na Sejm Ustawodawczy w latach 1919–1922. Był on członkiem Związku Ludowo-Narodowego i aktywnie działał na rzecz rozwoju polskiego życia politycznego w okresie międzywojennym. Jego działalność polityczna miała znaczący wpływ na kształtowanie się nowoczesnej Polski, a jego grób na cmentarzu jest świadectwem jego zaangażowania w sprawy narodowe.

Kolejną ważną postacią pochowaną w Zerzniu jest Franciszek Koprowski (1895–1967), wybitny sportowiec i olimpijczyk, który wziął udział w igrzyskach olimpijskich, a także zasłużony oficer Armii Krajowej. Koprowski był komendantem szkoły cichociemnych oraz weteranem zarówno I, jak i II wojny światowej. Jego życie było przykładem poświęcenia dla ojczyzny, a miejsce jego spoczynku na cmentarzu w Zerzniu jest pomnikiem jego licznych zasług.

Warto także wspomnieć o Zbigniewie Juzali (1946–2015), cenionym architekcie, który znacząco wpłynął na współczesną architekturę Warszawy. Jego projekty i wkład w rozwój urbanistyczny stolicy są powszechnie uznawane, a jego grób na cmentarzu stanowi miejsce pamięci o jego osiągnięciach zawodowych.

Na tej samej nekropolii znajduje się także grób Stanisława Królaka (1931–2009), pierwszego polskiego zwycięzcy słynnego Wyścigu Pokoju, który wygrał w 1956 roku. Jego sukcesy sportowe przyczyniły się do popularyzacji kolarstwa w Polsce, a jego pamięć wciąż żyje w sercach wielu miłośników tego sportu.