Wszystko o Cmentarzu parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu

Cmentarz na Okęciu, położony w warszawskiej dzielnicy Włochy przy ulicy Leonidasa, to miejsce o bogatej historii i wyjątkowej atmosferze. Dziś funkcjonuje jako cmentarz katolicki, jednak jego korzenie sięgają czasów, kiedy pełnił rolę cmentarza wojennego. Jako jeden z ważniejszych punktów na mapie tej części Warszawy, cmentarz parafii św. Franciszka z Asyżu stanowi istotny element dziedzictwa kulturowego stolicy. Jest to najmniejszy cmentarz warszawski, zajmuje powierzchnię 0,3 ha.!

W naszym artykule przybliżymy historię tego niezwykłego miejsca, zbadamy jego architekturę, opowiemy o znanych osobach, które tu spoczywają, oraz podzielimy się ciekawostkami związanymi z cmentarzem. To miejsce pełne jest nie tylko wspomnień i refleksji, ale także interesujących faktów, które ukazują, jak istotną rolę odgrywał i nadal odgrywa w życiu lokalnej społeczności.

Czego się dowiesz w tym artykule?

Cmentarz na Okęciu – krótka historia

Cmentarz na Okęciu ma za sobą bogatą i dramatyczną historię, która odzwierciedla trudne losy Warszawy w XX wieku. Jego początki sięgają jesieni 1939 roku, kiedy to, w odpowiedzi na tragiczną rzeczywistość wojny, utworzono go jako miejsce pochówku żołnierzy Wojska Polskiego poległych podczas obrony stolicy w ramach kampanii wrześniowej. Bohaterowie tamtych dni znaleźli tu swój ostatni spoczynek, a cmentarz stał się świadkiem bolesnych wydarzeń, które kształtowały historię miasta i kraju.

W czasie II wojny światowej nekropolia na Okęciu była również miejscem pochówku dla powstańców warszawskich, którzy oddali życie podczas heroicznych walk o wyzwolenie Warszawy w 1944 roku. Cmentarz stał się swoistym symbolem oporu i pamięci o tych, którzy poświęcili wszystko w walce o wolność.

Po zakończeniu wojny, w 1956 roku, cmentarz został zamknięty dla nowych pochówków. Decyzja ta przyczyniła się do stopniowego zaniedbania tego miejsca, co z czasem doprowadziło do konieczności przeprowadzenia ekshumacji. W latach powojennych, doczesne szczątki żołnierzy i powstańców zostały przeniesione na Cmentarz Wojskowy na Powązkach, gdzie znalazły godne miejsce spoczynku wśród innych bohaterów narodowych.

Transformacja cmentarza nastąpiła w latach 90. XX wieku, kiedy to nekropolia stała się własnością parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu. Zmiana właściciela wiązała się również ze zmianą charakteru cmentarza na katolicki. Po latach zapomnienia, miejsce to ponownie otwarto na pochówki, stając się ważnym punktem dla lokalnej społeczności. Obecnie cmentarz pełni rolę zarówno miejsca pamięci historycznej, jak i czynnej nekropolii katolickiej, na której spoczywają kolejne pokolenia mieszkańców Warszawy.

Architektura Cmentarza Parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu

Architektura Cmentarza Parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu jest stosunkowo skromna i nie wyróżnia się na tle innych warszawskich nekropolii. Miejsce to, choć pełne historii i ważne z punktu widzenia pamięci o poległych, zachowało dość prosty, standardowy układ charakterystyczny dla katolickich cmentarzy parafialnych.

Głównym elementem wyróżniającym architekturę cmentarza jest Pomnik poświęcony pamięci poległych i pomordowanych żołnierzy Wojska Polskiego i Armii Krajowej oraz ludności cywilnej Okęcia, który opisujemy poniżej.

Poza tym znaczącym monumentem, cmentarz nie posiada zabytkowych grobów ani innych wyjątkowych elementów architektonicznych, które można znaleźć na bardziej znanych warszawskich nekropoliach, takich jak Cmentarz Wojskowy na Powązkach, Cmentarz Wolski, czy Cmentarz Prawosławny. Brak tu grobowców o historycznej wartości artystycznej, monumentalnych rzeźb czy grobów wybitnych postaci kultury i polityki. Zamiast tego, cmentarz na Okęciu zachowuje prostotę i funkcjonalność, służąc jako miejsce spoczynku dla lokalnej społeczności.

Ta skromność architektoniczna cmentarza podkreśla jego rolę jako miejsca pamięci i refleksji, gdzie najważniejsza jest historia oraz osoby, które tutaj spoczywają, a nie forma, w jakiej te historie są upamiętniane.

Pomnik poświęcony pamięci poległych i pomordowanych żołnierzy WP i AK oraz ludności cywilnej Okęcia ofiar II wojny światowej.

Pomnik poświęcony pamięci poległych i pomordowanych żołnierzy Wojska Polskiego, Armii Krajowej oraz ludności cywilnej Okęcia, którzy stali się ofiarami II wojny światowej, jest centralnym punktem Cmentarza Parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu. Powstał około 1989 roku jako wyraz hołdu dla tych, którzy oddali życie w walce o wolność i niepodległość Polski, a także dla tych, którzy padli ofiarą brutalnych działań wojennych na terenach Okęcia.

Pomnik ten został wyremontowany w 1996 roku, a następnie poddany renowacji w 2001 roku, co miało na celu zachowanie jego integralności i znaczenia dla przyszłych pokoleń. Szczególnie istotnym momentem w historii tego monumentu było 11 listopada 1994 roku, kiedy to w miejscu po ekshumowanych żołnierzach, postawiono oraz poświęcono pomnik upamiętniający żołnierzy 7. Pułku Piechoty Armii Krajowej „Garłuch”. Pułk ten odegrał ważną rolę w walkach podczas Powstania Warszawskiego, a jego żołnierze, wraz z innymi żołnierzami Wojska Polskiego oraz ludnością cywilną, zostali upamiętnieni na tym pomniku jako symbol odwagi i poświęcenia w najtrudniejszych momentach historii Polski.

Pomnik był poddawany kolejnym renowacjom, w tym ostatniej, przeprowadzonej w 2023 roku. Renowacja ta została zrealizowana przez fundację „Nie zapomnij o nas” ze środków i inicjatywy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Dzięki tym działaniom pomnik pozostaje nie tylko miejscem pamięci, ale również świadectwem troski o zachowanie pamięci o bohaterach i ofiarach wojny w dobrej kondycji, aby mógł służyć kolejnym pokoleniom jako miejsce refleksji nad trudną historią tej części Warszawy.

Pomnik na Cmentarzu Okęcie — Pomnik poświęcony pamięci poległych i pomordowanych żołnierzy WP i AK oraz ludności cywilnej Okęcia ofiar II wojny światowej – Źródło: Wikipedia

Znani i sławni pochowani na cmentarzu na Okęciu

Na cmentarzu spoczywa wiele osób, które oddały życie w obronie Warszawy oraz w walce o wolność Polski. Wśród nich jest Marian A. Pukacki, dowódca V kompanii 56 pułku, który zginął podczas obrony stolicy 25 września 1939 roku. Znajduje się tu również grób Wojtka Wiśniewskiego, żołnierza Armii Krajowej, który poległ 17 września 1944 roku. Na cmentarzu można także odnaleźć mogiłę zbiorową, w której spoczywa sześciu powstańców warszawskich, oraz inną mogiłę zbiorową, gdzie pochowani zostali żołnierze Wojska Polskiego polegli w 1939 roku.

Cmentarz na Okęciu dzisiaj

Cmentarz Parafii św. Franciszka z Asyżu na Okęciu cały czas działa i prowadzone są na nim usługi pogrzebowe. Nekropolia dzisiaj zmaga się z licznymi problemami, które wpływają na jego ogólną kondycję. Jest to najmniejsza nekropolia w Warszawie, co stawia przed zarządcami dodatkowe wyzwania związane z jej utrzymaniem. Niestety, obecny stan cmentarza pozostawia wiele do życzenia.

Brak utwardzanych ścieżek to jedna z głównych bolączek tego miejsca. Po opadach deszczu teren staje się błotnisty, co utrudnia odwiedzającym poruszanie się po cmentarzu i godne oddanie hołdu pochowanym tam osobom. Dodatkowo, zaniedbane groby, które są widoczne na całym cmentarzu, wpływają na jego estetykę. Wielu nagrobków nie jest regularnie pielęgnowanych, co prowadzi do ich stopniowej degradacji.

Kolejnym problemem jest zaśmiecenie terenu. Cmentarz nie jest odpowiednio utrzymany, co sprawia, że odpady, zarówno te naturalne jak liście, jak i śmieci, często są porozrzucane wokół grobów, co potęguje wrażenie nieładu. W efekcie, mimo swojego historycznego znaczenia, cmentarz na Okęciu boryka się z poważnymi problemami związanymi z zarządzaniem i utrzymaniem, które wpływają na komfort odwiedzających oraz na ogólny stan tej ważnej nekropolii.